Yabancılar ve Vatandaşlık Hukuku

Yabancılar ve Vatandaşlık Hukuku, bir ülkenin vatandaşı olmayan kişilerin hakları, yükümlülükleri, ülkeye giriş ve çıkış şartları, ikamet ve çalışma izinleri, sınır dışı edilme süreçleri ile vatandaşlık kazanma veya kaybetme usullerini düzenleyen bir hukuk dalıdır. Türkiye’de bu konular, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu ile düzenlenmektedir.

Yabancılar Hukuku

Yabancılar hukuku, bir devletin vatandaşı olmayan bireylerin haklarını ve yükümlülüklerini belirleyen kurallar bütünüdür. Bu hukuk dalı, yabancıların ülkeye girişlerinden, ikamet izinlerinden, çalışma haklarına kadar birçok alanı kapsar. Yabancıların Türkiye’deki hukuki statülerine göre farklı kategorilere ayrılabilecek durumlar şunlardır:

1. Ülkeye Giriş ve Vize İşlemleri:

• Yabancıların Türkiye'ye girişlerinde vize almaları gerekebilir. Vize, Türkiye’ye belirli bir süre için giriş izni verir ve farklı türleri vardır (turistik vize, ticari vize, çalışma vizesi vb.).
• Vizesiz giriş hakkına sahip ülkelerin vatandaşları, belirli bir süre Türkiye’de kalabilirler. Bu süre zarfında ikamet izni almalarına gerek yoktur.

2. İkamet İzni:

• Türkiye’de uzun süre kalmak isteyen yabancılar, kalış amaçlarına uygun olarak ikamet izni almalıdır. Bu izinler kısa dönem, aile, öğrenci, insani ve uzun dönem gibi türlere ayrılmaktadır. İkamet izni almak için Göç İdaresi Genel Müdürlüğü'ne başvuru yapılır.

3. Çalışma İzni:

• Yabancıların Türkiye'de yasal olarak çalışabilmeleri için çalışma izni alması gereklidir. Çalışma izni, işverenin yapacağı başvuru ile alınır. Yabancılar, çalışma izni olmadan Türkiye’de çalışamazlar.

4. Sınır Dışı Edilme (Deportasyon):

• Türkiye’de yasalara aykırı şekilde bulunan, kamu düzenini bozan veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturan yabancılar sınır dışı edilebilirler. Bu süreç, yargı denetimine tabi olup, yabancıların itiraz hakları da vardır.

5. Uluslararası Koruma ve Mülteciler:

• Türkiye, coğrafi sınırlamalı olarak 1951 Mülteci Sözleşmesi’ne taraf bir ülkedir. Savaş, zulüm veya insan hakları ihlalleri gibi sebeplerle Türkiye’ye sığınan yabancılar, uluslararası koruma başvurusunda bulunabilirler. Türkiye'de mülteci statüsü, geçici koruma statüsü ve şartlı mültecilik gibi kavramlar mevcuttur.

Vatandaşlık Hukuku

Vatandaşlık hukuku, bireylerin bir devletin vatandaşı olma veya vatandaşlığını kaybetme süreçlerini ve bu süreçlerin doğurduğu hak ve yükümlülükleri kapsar. Türkiye’de vatandaşlık kazanımı ve kaybı 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu ile düzenlenmiştir.

Türk Vatandaşlığı Kazanma Yolları

1. Doğumla Vatandaşlık:

   • Soybağı Esası: Bir çocuk, anne veya babasının Türk vatandaşı olması durumunda doğumla birlikte Türk vatandaşı olur. Bu durumda, doğum yerinin önemi yoktur.
   • Doğum Yeri Esası: Türkiye sınırları içinde doğan ve anne-babası vatansız olan ya da ebeveynleri tarafından vatandaşlık verilmeyen çocuklar doğumla Türk vatandaşı olabilirler.

2. Sonradan Vatandaşlık Kazanma (İstisnai Yollarla):

   • Evlilik Yoluyla: Bir Türk vatandaşı ile evlenen yabancılar, evlilik tarihinden itibaren en az 3 yıl geçtikten sonra Türk vatandaşlığına başvurabilirler. Evlilik birliğinin devam etmesi, aile hayatının sürdürülmesi ve Türkiye’de yaşanması gibi şartlar aranır.
   • Yatırım Yoluyla: Türkiye’de belirli miktarda yatırım yapan yabancılar istisnai olarak Türk vatandaşlığı alabilirler. Örneğin, en az 400.000 Amerikan doları değerinde taşınmaz satın alan veya Türkiye’de belli bir süre iş istihdam eden yabancılar vatandaşlık için başvuruda bulunabilir.
   • Uzun Süreli İkamet: Türkiye’de kesintisiz olarak 5 yıl boyunca yasal şekilde ikamet eden yabancılar, belirli koşulları sağladıklarında Türk vatandaşlığına başvurabilirler.

3. Yetkili Makam Kararı ile Vatandaşlık Kazanma:

   • Yabancı uyruklu kişiler, İçişleri Bakanlığı’nın uygun görmesi durumunda vatandaşlık kazanabilirler. Bu durumda, Türkiye’nin güvenlik ve ekonomik çıkarlarına katkıda bulunacak kişiler için kolaylaştırılmış bir vatandaşlık süreci uygulanır.

Türk Vatandaşlığının Kaybı

1. Vatandaşlıktan Çıkma:

   • Kendi isteği ile Türk vatandaşlığından çıkmak isteyen kişiler, yetkili makamlardan izin alarak vatandaşlıktan çıkabilirler. Bu kişilere genellikle çıkma belgesi verilir.
   • Çifte vatandaşlık hakkı bulunan kişiler, Türkiye vatandaşlığını kaybetmeden başka bir ülkenin vatandaşlığını alabilirler, ancak bazı durumlarda Türkiye vatandaşlığından çıkılması istenebilir.

2. Vatandaşlıktan Çıkarılma:

   • Türkiye’nin milli güvenliğine zarar veren, yabancı devletlerin ordusunda görev alan veya Türkiye’nin menfaatlerine aykırı davranışlarda bulunan kişiler, Bakanlar Kurulu kararıyla vatandaşlıktan çıkarılabilir.

3. İptal: Yanıltıcı bilgi veya sahte belgelerle vatandaşlık kazanıldığı tespit edilirse, bu kişilerden vatandaşlık geri alınabilir.

Vatandaşlık ve Yabancı Hakları

Türkiye’de yaşayan yabancılar, ikamet ve çalışma izinlerine sahip oldukları sürece birçok hakka sahip olsalar da bazı haklar sadece Türkiye vatandaşlarına aittir. Örneğin, oy kullanma, kamu hizmetlerinde çalışabilme ve Türkiye’nin bazı özel haklarından yararlanma gibi haklar sadece Türk vatandaşlarına tanınmaktadır.

Yabancılar ve Vatandaşlık Hukuku, bir ülkenin yabancılarla olan hukuki ilişkilerini düzenlerken, yabancıların vatandaşlık statüsüne geçişini ve vatandaşlık haklarını belirler. Türkiye’de bu süreç, belirli yasal düzenlemeler çerçevesinde titizlikle yönetilmektedir.